1. Kto jest najbardziej narażony na skręcenie stawu skokowego?
2. Mechanizmy prowadzące do skręcenia
3. Postępowanie po skręceniu
4. Trening propriocepcji – dlaczego jest taki ważny ?
Do skręcenia kostki dochodzi najczęściej w trakcie aktywności sportowej o dużej komponencie nagłych zwrotów, zatrzymań oraz w sportach kontaktowych (koszykówka, siatkówka, piłka nożna). Nierzadko jednak, do naciągnięcia lub uszkodzenia więzadeł stawu skokowego wystarczy złe postawienie stopy na podłożu po zwykłym potknięciu się w trakcie chodu.
Do czynników predysponujących do urazu można zaliczyć:
a) Supinacyjny – gdy stopa opiera się na brzegu bocznym, a kostka boczna ucieka na zewnątrz. Mechanizm ten występuje najczęściej przy nieprawidłowym obciążeniu stopy stopy podczas zeskoku lub biegu.
Naciągnięciu lub uszkodzeniu ulega torebka stawowa i więzadła położone po stronie bocznej stawu skokowego.
Najczęściej dochodzi do urazu więzadła położonego w przód od kostki bocznej (więzadło skokowo-strzałkowe przednie, ATFL) lub więzadła położonego w tył i w dół od kostki bocznej (więzadło piętowo-strzałkowe). Jest to najczęstszy mechanizm prowadzący do skręcenia kostki.
b) Pronacyjny – gdy stopa pozostaje w nawróceniu, a kostka przyśrodkowa nadmiernie uwydatnia się do środka. Naciągnięciu lub uszkodzeniu ulega torebka stawowa oraz więzadło trójgroniaste biegnące od kostki przyśrodkowej do kości stępu.
3. Postępowanie po skręceniu kostki
Przy prawidłowym rozpoznaniu rodzaju urazu i wprowadzeniu odpowiedniego postępowania możliwy jest relatywnie szybki powrót do aktywności ruchowej. Zaniedbanie w tej kwestii może doprowadzić do przewlekłej niestabilności stawu skokowego i szybszego rozwoju zmian zwyrodnieniowych.
Postępowanie zachowawcze obejmuje:
a) Pierwszą pomoc polegającą na zastosowaniu metody POLICE w pierwszych godzinach po skręceniu (do 72 godzin):
P (protection) – należy unikać przeciążania skręconego stawu skokowego, chód o kulach z odciążeniem skręconego stawu, unikanie ruchów z mechanizmu urazu mogących zwiększyć stopień uszkodzenia tkanek
OL (optimal loading) – dozwolona kontrolowana aktywność mająca na celu stymulację procesów leczniczych tkanek miękkich. Ponadto, delikatne skurcze mięśni otaczających staw ograniczają obrzęk.
I (ice) – okłady z lodu zawiniętego w ręcznik 15-20 minut co 2-3 godziny
C (compression) – zastosowanie opaski uciskowej ograniczającej obrzęk stawu
E (elevation) – uniesienie kończyny, np. w pozycji siedzącej ułożenie nogi a wyższym stołku.
b) Fizjoterapia
Celem fizjoterapii jest przywrócenie pełnego bezbolesnego ruchu w stawie skokowym, odtworzenie prawidłowych faz chodu i biegu oraz zapobieganie ponownym urazom.
Plan fizjoterapii powinien być indywidualnie dobrany i na bieżąco modyfikowany przez fizjoterapeutę – w zależności od stopnia urazu i poziomu wytrenowania pacjenta przed urazem, wieku pacjenta, chorób towarzyszących i dodatkowych powikłań towarzyszących skręceniu.
Poniżej przedstawiamy etapy ogólnego planu fizjoterapii:
I Etap
Celem jest zmniejszenie bólu i opuchlizny okolicy urazu.
II Etap
III Etap
Gdy pacjent jest w stanie pełnie i bezboleśnie obciążyć kończynę:
IV etap
V etap
Trening propriocepcji zaawansowany, czyli:
c) Trening propriocepcji – dlaczego jest taki ważny?
Propriocepcja to inaczej czucie głębokie. Umożliwia nam dokładne rozpoznanie ułożenia poszczególnych części naszego ciała w przestrzeni oraz ocenę zmian tego ułożenia w trakcie ruchu.
Dzięki czuciu głębokiemu jesteśmy w stanie bez kontroli wzroku stwierdzić w jakiej pozycji aktualnie znajduje się nasz staw skokowy oraz jak rozciągnięte i napięte są więzadła i mięśnie otaczające ten staw. W naszych stawach, więzadłach i mięśniach znajdują się mechanoreceptory, których pobudzenie przesyłane jest do centralnego układu nerwowego, generując informację o położeniu elementów naszego ciała. Dane te są wykorzystywane przez mózg do zaplanowania odpowiedniej odpowiedzi ruchowej.
Dzięki temu wiemy, które mięśnie i w jakiej kolejności aktywować oraz w jakim stopniu te mięśnie napiąć, by płynnie wykonać ruch. Nasza stopa dopasowuje się do nierówności podłoża, amortyzuje wstrząsy i efektywnie pełni funkcję napędową. W trakcie chodu po nierównym podłożu nie musimy zastanawiać się, w jakiej pozycji znajduje się nasza stopa, ponieważ jej bezpieczne ustawienie kontrolowane jest przez prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowo-mięśniowego.
W wyniku skręcenia stawu skokowego może dojść do zniszczenia receptorów zlokalizowanych w torebce stawowej i więzadłach. Towarzyszący urazowi ból również istotnie modyfikuje sygnalizację czuciową. Wskutek tego czucie głębokie ulega zaburzeniu i dochodzi do dezorganizacji sterowania pracą mięśni.
Brak efektywnej kontroli nad ustawieniem stawu skokowego i stopy zwiększa ryzyko wtórnych przeciążeń oraz ponownych skręceń kostki.
Trening propriocepcji ma za zadanie odpowiednio stymulować układu nerwowy , dzięki czemu dążymy do odtworzenia prawidłowo kontrolowanych wzorców ruchowych. W ten sposób wspomagamy prawidłowe obciążanie kończyny i poprawiamy stabilność całego ciała.
Przykłady ćwiczeń kształtujących propriocepcję dla kończyny dolnej po skręceniu stawu skokowego:
Powyższe ćwiczenia wykonujemy najpierw z kontrolą wzroku, a następnie próbujemy wykonać je z zamkniętymi oczami.
Niestabilne podłoże można zastosować, wykorzystując: